Para los ficheros .tar:
http://unixhelp.ed.ac.uk/CGI/man-cgi?tar
Lo más habitual para descomprimir un .tar suele ser:
tar -xvf fichero.tar
Para un .tar.gz:
tar -xvzf fichero.tar.gz
Para los .zip se usa unzip:
http://unixhelp.ed.ac.uk/CGI/man-cgi?unzip